Në politikën moderne, ndarja klasike midis të Majtës dhe të Djathtës ka humbur shumë nga karakteristikat e saj tradicionale. Në shumë vende, sidomos në Perëndim, partitë që historikisht kanë qenë kundërshtare ideologjike duket se ndjekin politika të ngjashme kur bëhet fjalë për çështje madhore si ekonomia globale, integrimi tregtar dhe menaxhimi i krizave ndërkombëtare. Kjo ka bërë që shumë njerëz të ndihen të zhgënjyer nga politika dhe të besojnë se nuk ka një alternativë të vërtetë.
Xhaꬵer SADIKU, Tiranë
Revolucioni Borgjez Francez, nxitur e ꬵrymëzuar nga Iluminati, u karakterizua nga lëvizje ideologjike të forta, konflikte të vazhdueshme dhe ndryshime të thella shoqërore e politike. Periudha e Jakobinëve (1793-1794) prodhoi rryma radikalizmi, që e rrëzoi monarkinë dhe u përpoq të krijonte një rend të ri shoqëror bazuar në parimet e lirisë, barazisë dhe vëllazërisë. Pas Revolucionit, Europa u fut në një cikël pa fund luftërash, që vazhdojnë deri në ditët tona. Revolucioni nuk solli as lirinë, as barazinë dhe as vëllazërinë, por përplasje midis ndryshimit radikal dhe kundërpërgjigjes konservatore. Ndonëse u bënë përpjekje për të vendosur një ekuilibër midis forcave të “reja” dhe atyre konservatore, ideatorët e Revolucionit, Iluminati, prodhuan rryma të reja politike ekstreme të majta, si: Jakobinizmi (Ekstremizmi Republikan), Anarkizmi, Komunizmi revolucionar, Liberalizmi Radikal dhe Fashizmi e Nazizmi. Po e djathta çꬵarë ishte në atë periudhë?! E Djathta është Konservatorizmi dhe Liberalizmi i Djathtë Klasik.
Konservatorizmi është një nga ideologjitë më të zakonshme të së djathtës dhe përfshin disa nënrryma, si: 1. Konservatorizmi Tradicional, i cili mbron vlerat tradicionale, si familja, feja dhe morali shoqëror. 2. Konservatorizmi Nacionalist, që përqendrohet në ruajtjen e identitetit kombëtar dhe sovranitetit, si dhe 3. Konservatorizmi Liberal, që kombinon vlera konservatore tradicionale në shoqëri me ekonomi të lirë të tregut.
Krahas konservatorizmit, si rrymë të djathtë politologët e konsiderojnë edhe Liberalizmin e Djathtë ose, siç quhet ndryshe, Liberalizmi Klasik, i cili e mbështet lirinë individuale, pronën private dhe një shtet minimal që ndërhyn pak në ekonomi.
Po t’u reꬵerohemi zhvillimeve politiko-shoqërore përgjatë historisë, ndarja e majtë-e djathtë rrjedh nga kontrasti historik midis aristokracisë feudale dhe oligarkisë financiare. Iluminizmi ndihmoi në përhapjen e ideve që më vonë u bënë bazë për këtë ndarje.
E Majta dhe e Djathta bashkëkohore në Shqipëri e Kosovë
Ndarja mes të majtës dhe të djathtës në Shqipëri dhe Kosovë nuk është bërë mbi bazën e parimeve ideologjike klasike, por më shumë si një ndarje e trashëguar nga historia, gjeopolitika dhe ndikimet e jashtme.
Në Shqipëri, ndarja e majtë-djathtë u përcaktua fillimisht nga e kaluara komuniste. Partia Socialiste e trashëgoi infrastrukturën dhe elektoratin e Partisë së Punës, ndërsa Partia Demokratike lindi si kundërpeshë ndaj së shkuarës. Kjo ndarje nuk u ndërtua mbi baza ideologjike të mirëfillta, por mbi raportin me regjimin e kaluar.
Në mungesë të një zhvillimi organik të ideologjive politike, partitë shpesh kanë kopjuar ose adoptuar modele të huaja pa ua përshtatur në mënyrë të thelluar realitetit shqiptar. Për shembull, diskursi i partive të djathta shpesh e përqafon retorikën perëndimore mbi tregun e lirë, por në praktikë nuk ka politika të qarta ekonomike që mbështesin një sistem vërtet të djathtë.
Në realitet, ndarja e majtë-djathtë në Shqipëri shpesh shërben më shumë si një etiketë elektorale sesa një dallim real në qeverisje. Partitë politike shpesh ndjekin politika pragmatiste dhe klienteliste, duke i përshtatur premtimet dhe veprimet e tyre bazuar në interesa të momentit, sesa në një vizion ideologjik afatgjatë.
Në shoqëritë shqiptare, shpesh “e djathta” lidhet më shumë me nacionalizmin dhe vlerat tradicionale, ndërsa “e majta” shihet si më liberale ose e hapur ndaj ndryshimeve sociale. Kjo nuk është një ndarje tipike ideologjike në terma ekonomikë apo politikë, por më tepër një përshtatje sipërfaqësore e diskursit perëndimor.
Ndarja e majtë-djathtë në shoqëritë shqiptare është më shumë një konstrukt politik i imponuar sesa një rezultat i zhvillimit organik të ideve. Kjo bën që shumë qytetarë të votojnë jo bazuar në bindje ideologjike, por mbi faktorë të tjerë si liderët, klientelizmi ose trashëgimia historike. Për të pasur një ndarje të mirëfilltë majtas-djathtas, nevojitet një edukim më i thellë politik dhe një debat real mbi politikat publike që prekin qytetarët.
E djathta moderne, që duhej të ishte pasardhëse e aristokracisë shqiptare dhe elitës konservatore, të cilat mbrojnë hierarkinë, rendin dhe pronën private, në të vërtetë nuk është e tillë as në Shqipëri e as në Kosovë.
E majta, që do të duhej ta mbështeste barazinë, ndërhyrjen e shtetit në ekonomi dhe të drejtat sociale, në të vërtetë e zbaton jakobinizmin me pasoja shumë të rënda për shoqërinë shqiptare.
Ekstremizmi politik në Shqipëri
Në kushtet e reja pas rënies nga pushteti, Partia e Punës së Shqipërisë nuk mund të mbijetonte me retorikën enveriste, por e përqaꬵoi jakobinizmin nën udhëzimet dhe kontrollin e spekulantit Xhorxh Soros. Në janar të vitit 1992 qeveria shqiptare pranoi Fondacionin “Soros”, duke i krijuar lehtësira, e i cili pastaj e shtriu ndikimin e tij në të gjithë jetën e vendit.
Prej tre dekadash, jakobinizmi në Shqipëri kryen eksperimente dhe e kontrollon shoqërinë shqiptare nëpërmjet sistemit “patronazh”, i cili survejon çdo njeri dhe e skedon nëse është i tyre, i lëkundur ose kundërshtar. Organizatat jakobine e kontrollojnë jetën e qytetarëve, të funksionarëve, madje edhe të adoleshentëve. Shoqëritë jakobine, në tërësi, dhe në mënyrë të veçantë në Shqipëri përbëhen nga elementë të dyshimtë, madje edhe kriminelë. Nëpërmjet kontrollit të jetës së adoleshentëve, jakobinët i rekrutojnë për të ardhmen, me synim kontrollin e tërë shoqërisë që është sfondi i jakobinizmit. Duke e vënë nën kontroll shoqërinë, jakobinët e sundojnë totalisht edhe shtetin.
Elementët në të cilët mbështetet jakobinizmi janë: qeverisje e ashpër, centralizmi administrativ, kontrolli politik i shëndetit publik, manipulimi i zgjedhjeve, politizimi i masave për të krijuar bashkësi unike, eliminimi i traditës dhe i historisë së qyteteve, tjetërsimi i territorit, si dhe heqja e kufirit midis publikes dhe privates.
Unifikimi i faktorëve dhe konsensusi i fshehur
Në politikën moderne, ndarja klasike midis të Majtës dhe të Djathtës ka humbur shumë nga karakteristikat e saj tradicionale. Në shumë vende, sidomos në Perëndim, partitë që historikisht kanë qenë kundërshtare ideologjike duket se ndjekin politika të ngjashme kur bëhet fjalë për çështje madhore si ekonomia globale, integrimi tregtar dhe menaxhimi i krizave ndërkombëtare. Kjo ka bërë që shumë njerëz të ndihen të zhgënjyer nga politika dhe të besojnë se nuk ka një alternativë të vërtetë.
Globalizmi ka qenë një forcë e fuqishme në dekadat e fundit, duke ndikuar në politikën e brendshme dhe të jashtme të shumicës së shteteve. Pavarësisht se e Majta dhe e Djathta shpesh prezantohen si të kundërta, në realitet ato kanë ndjekur politika që e forcojnë globalizmin:
Në shumë vende, dallimet mes të Majtës dhe të Djathtës në raport me globalizmin janë më shumë retorike sesa praktike. Partitë politike mund të përdorin diskurse të ndryshme për ta tërhequr elektoratin, por në fund, vendimet që marrin shpesh janë të ngjashme. Kjo është arsyeja pse disa politologë argumentojnë se ekziston një “elitë politike” që ndjek një agjendë globale të përbashkët, pavarësisht nga etiketat ideologjike.
Në teori, e majta moderne e mbështet globalizimin nga perspektiva e bashkëjetesës kulturore, diversitetit dhe të drejtave universale të njeriut. Në praktikë, në vend të një shkëmbimi të barabartë kulturor midis kombeve, shpesh ndodh që kultura e vendeve të mëdha dhe dominuese të imponohen mbi të tjerat përmes mediave, industrisë së argëtimit, korporatave shumëkombëshe dhe politikave ndërkombëtare. Kjo çon në një homogjenizim kulturor, ku kulturat lokale e kanë më të vështirë të mbijetojnë ose zhvillohen sipas dinamizmit të tyre natyror.
Pra, nëse e shohim nga ky këndvështrim, mund të thuhet se globalizimi nuk ka gjithmonë një efekt neutral ose reciprokisht përfitues për të gjitha kulturat. Në disa raste, ai përdoret si mjet për të imponuar vlera, norma dhe mënyra jetese që favorizojnë superfuqitë kulturore dhe ekonomike.
Globalizimi ka ndikuar negativisht edhe në kulturën shqiptare. Rrymat ekstreme të politikës duket se po konvergojnë në globalizëm që po rezulton në politikën e sundimit të botës nëpërmjet sanksioneve ekonomike, luꬵtës dhe terrorit.
Historikisht, ekstreme të kundërta (p.sh., totalitarizmi i majtë dhe ai i djathtë) kanë shfaqur ngjashmëri në metodat e kontrollit, por nuk është e qartë nëse ato po konvergojnë realisht drejt një globalizimi të vetëm ose, thjesht, po përdorin mekanizma të ngjashëm për interesa të veçanta.
Globalizimi zakonisht shihet si një proces ekonomik, kulturor dhe politik, por ka forma të ndryshme të tij. Nëse ai shihet si një mekanizëm dominimi nga një fuqi e vetme, atëherë duhet studiuar nëse është rezultat i një strategjie të qëllimshme ose i zhvillimeve të natyrshme të sistemit ndërkombëtar.
Sanksionet ekonomike, lufta dhe terrori janë përdorur në historinë e politikës ndërkombëtare edhe përpara epokës moderne të globalizmit. Pyetja është nëse ato përdoren për të krijuar një rend botëror të unifikuar apo si instrumente për rivalitet mes fuqive të mëdha. Disa e shohin si një tendencë drejt një hegjemonie të vetme, por analistë të tjerë argumentojnë se fuqitë e mëdha (SHBA, Kina, BE, Rusia) janë në një garë të vazhdueshme dhe nuk ekziston ende një dominim absolut.
Shumë njerëz e shohin këtë situatë si një krizë të demokracisë, ku qytetarët nuk kanë më zgjedhje të vërtetë, sepse establishmenti politik, pavarësisht nga partia, ndjek një agjendë të përcaktuar nga faktorë globalë si korporatat, organizatat ndërkombëtare dhe elitat financiare. Kjo është evidente në mënyrë të veçantë në qëndrimin me dy standarde nga vende të ndryshme dhe aktorë ndërkombëtarë ndaj konflikteve Ukrainë-Rusi dhe Izrael-Gaza.
Kur vjen puna te Ukraina dhe Palestina, Perëndimi aplikon dy standarde, duke e mbështetur aktivisht Ukrainën kundër pushtimit rus, por duke qenë më i kujdesshëm në kritikën dhe veprimet kundër Izraelit. Ky qëndrim ka çuar në pakënaqësi në shumë vende të botës, pasi Perëndimi shihet si hipokrit në qasjen ndaj të drejtave të njeriut dhe sovranitetit.
Qëndrimi i unifikuar i partive politike në Shqipëri dhe Kosovë për mbështetjen e Ukrainës dhe heshtja ndaj viktimave civile në Gaza shihet si hipokrizi morale dhe selektivitet në mbështetjen e të drejtave të njeriut. Nëse një forcë politike e mbron parimin e mbrojtjes së civilëve dhe lirisë, atëherë duhet ta bëjë këtë në mënyrë konsistente. Mungesa e një qëndrimi mbi Gazën mund e dëmton besueshmërinë e këtyre partive si mbrojtëse të vlerave universale.
Në ꬵund, duhet theksuar se këto dukuri duhen analizuar nëse janë realisht të lidhura në një strategji të qëllimshme apo janë rezultat i dinamikave komplekse të politikës ndërkombëtare. Sido që të jetë, shqiptarët duhet ta ruajnë dhe pasurojnë gjuhën dhe ts ruajnë kulturën e tyre që është element vendimtar e identitar kombëtar në botën globale.
