Mitizimi e ban të largët heroin, të paarritshëm, dhe si i tillë ai mbetet vetëm në rrëfim (legjendë), i pamundur për me u marrë si kujtesë dhe model prej tokësorëve. Ka shumë personazhe që mbajnë breroren e heroit, fjalët dhe veprat e të cilëve nuk gjejnë dot vend në përpjekjen tonë të përditshme; as që na kujtohen në këtë apo atë situatë.
Edison ÇERAJ, Tiranë
Në nji mënyrë apo në nji tjetër, heroi dhe heroikja janë pjesë e çdo historie/rrëfimi, herë drejtpërdrejt, herë tërthorazi.
Heroi është qenie kufi, mes të dukshmes dhe të padukshmes, mes realitetit dhe shpresës, mes të arsyeshmes dhe mbiarsyeshmes. Heroi është kujtesë se liria duhet rifitu herë mbas here. Heroi i jepet nji akti të panatyrshëm për me na kujtu lidhjen me të mbinatyrshmen. Heroi përcjell ripërtëritje. Ai kalon në vetëmohim për me rujtë nji pohim të epërm. Po ashtu, ai na kujton se normaliteti është nji besëtytni moderne, ose nji metaforë që nuk shenjon asgja (pa të shenjuarën).
Heroi është frymëzim për heroiken e prangosur prej përshtatjes me rrethanat, me realitetin.
Heroi është ma shumë se rrëfimi për të, sepse ai bahet vetë rrëfimi.
Pra, heroin mund (dhe duhet) ta lavdërojmë, ta çmojmë, por jo me e hyjnizu apo mitizu, duke i dhanë ato atribute që i takojnë veç Zotit.
Sa ma larg monoteizmit të jetë nji kulturë, aq ma shumë ka me hyjnizu njerëz apo qenie të caktuara.
Deri dje dominonin shenjtorët, të cilëve u përshkruhej e mbinatyrshmja në trajta nga ma të ndryshmet, kurse Zotit shpeshherë i atribuohej e natyrshmja (antropomorfizmi)! Ndërsa mbasi ra pushteti dhe ndikimi i Kishës, sidomos mbas Revolucionit Francez (1789), ndryshoi vetëm terminologjia dhe hyjnizimi vijoi si mitizim në forma laike me heronj e heroina që sfidojnë e luajnë me ligjet e natyrës. Rikthimi i kulturës mitike greke përmes Rilindjes.
Kulmi i këtij mitizimi u shënu në regjime totalitare, si nazizmi dhe sidomos komunizmi, me kultin e udhëheqësit “të pagabueshëm”, i thirrur nga historia (jo nga Zoti) për me i udhëheqë masat drejt shpëtimit. U sakralizu udhëheqësi (në vend të Zotit), puna zëvendësoi ritualin dhe kalimi në komunizëm u ba parajsa e re që premtohej. Kjo ishte trinia e partisë si fe e re. Partia ndërlidhej gjithnjë me misionin e saj mesianik.
Izolimi i heroit
Mitizimi e ban të largët heroin, të paarritshëm, dhe si i tillë ai mbetet vetëm në rrëfim (legjendë), i pamundur për me u marrë si kujtesë dhe model prej tokësorëve.
Ka shumë personazhe që mbajnë breroren e heroit, fjalët dhe veprat e të cilëve nuk gjejnë dot vend në përpjekjen tonë të përditshme; as që na kujtohen në këtë apo atë situatë. Kjo ngaqë janë nga ata heronj që ose janë mitizu e janë shkëputë nga realiteti i jetuar, ose janë të rremë.
Sa ma shumë që përsëritet ky lloj diskursi, aq ma shumë izolohet heroi nga jeta jonë e përditshme, aq ma shumë arkivohet kujtesa dhe përfytyrimi për të. Kështu heroi bahet nji qenie muzeore.
Dija hetuese (gati denoncuese)
Nga ana tjetër kemi qasjen kundërheroike, kritikët, “dekonstruktuesit”, që shpesh përfundojnë në mohim të heroikes, duke përjashtu çdo brerore (aureolë), çdo mrekulli.
Në të dyja qasjet ka diçka të vërtetë, por asnjëra nuk është e vërteta e plotë. Sikundërse secila ka diçka gabim, por nuk janë krejt gabim.
Kanë edhe diçka të përbashkët: të dyja qasjet, në fund, e bajnë të huaj heroin për ne, njëra duke e çu në qiell, tjetra duke e zhveshë nga çdo brerore, duke e lidhë aktin heroik vetëm me rrethanat politiko-ekonomike të kohës.
Qasja mitizuese është teprim, ndërsa qasja çmitizuese është varfërim.
