“Pa shkollë je nji hiç”, “pa shkollë nuk të hapen dyert”, “pa shkollë nuk han bukë”, “pa shkollë nuk gjen nuse” e kështu ma radhë. Në përgjithësi ky është presioni që ushtrojnë prindërit te fëmijët e tyre, nën marakun e ethshëm se “shkolla t’ban njeri”.
Edison ÇERAJ, Tiranë
Nji prej besëtytnive moderne që la mes nesh ateizmi “shkencor” e shtetëror i periudhës komuniste ishte ajo që mund të formulohet edhe kështu: njeriu lind tabula rasa, bosh, pa asnji përmbajtje, në gjendje të egër, dhe si i tillë ai duhet me u ba, me u mbushë, me u formu, përndryshe mbetet “i pagdhendur”, “parazit” e pse jo edhe “i rrezikshëm”.
Dihet fort mirë se çfarë randësie të madhe i jepte partia-shtet të ashtuquajturit “njeriu i ri” dhe “edukimit të masave”, duke nisë qysh në çerdhe e deri te parullat masive nëpër male.
Afërmendsh që mbas nji pune kaq të gjatë (me “goditje të përqendruar”) që u ba gjatë komunizmit për me e rranjosë këtë ide, veçan mbas vitit 1967, kur Shqipëria u shpall shtet/vend ateist, rrezatimi i saj vazhdon me mbizotëru edhe sot e kësaj dite, sidoqë jo me të njajtën vetëdije dhe forcë si ma përpara.
Nji prej pasoja ma problematike të kësaj besëtytnie është se nji pjesë shumë e madhe, veçmas të rinjtë, pothuajse në mënyrë të pavetëdijshme vuajnë nji lloj ngërçi me veten se “duhet me u ba dikush në jetë”, sepse besëtytnia në fjalë i ka ba me besu se unë jam askush, se jam bosh, pa asnji përmbajtje, dhe këtë të fundit duhet ta gjej (e ta blej po qe nevoja) medoemos. Pra, thelbi ynë, përmbajtja jonë na qenka diku jashtë nesh!
Ja pse shkolla e lartë në Shqipëri vlen ma shumë si status shoqëror: “pa shkollë je nji hiç”, “pa shkollë nuk të hapen dyert”, “pa shkollë nuk han bukë”, “pa shkollë nuk gjen nuse” e kështu ma radhë. Në përgjithësi ky është presioni që ushtrojnë prindërit te fëmijët e tyre, nën marakun e ethshëm se “shkolla t’ban njeri”.
Dihet se pjesa ma e madhe e kupolës naziste ishin edhe të mbishkolluar, kishte edhe intelektualë e shkencëtarë mes tyre, jo pak madje, por ky formim mbresëlanës i tyre nuk i bani dot njerëz, por u shërbeu për me përsosë makinerinë vrasëse.
Mjafton me lexu nji libër si Moderniteti dhe Holokausti (Zygmunt Bauman) për me e kuptu këtë.
Ma shumë sesa nji shteg i randësishëm për me nisë marrjen e nji dijeje të caktuar, shkolla e lartë shihet si conditio sine qua non për me qenë dikush, deri dhe për me qenë njeri.
Nji qenie që mëkohet me këtë besëtytni të trashëguar nga dialektika e materializmit, humb besimin te vetja, i shteret buzëqeshja në shpirt, ndihet inferiore dhe e ndrydhur ontologjikisht derisa të marrë nji prej formave që ia njeh sistemi/koha. Për rrjedhojë, ndodhet vazhdimisht nën nji gjendje të butë alarmi, në nji garë artificiale e po aq absurde, sepse mund t’ia marrin apo t’ia kalojnë të tjerët.
(“Pse nuk mëson? Nuk të mungon asgja! E pse mos me marrë dhjetë?!)
Duhet me i kujtu vetes se krejt vlera e nji njeriu, ma së pari qëndron te fakti hyjnor e natyror se është i papërsëritshëm, pa të dytë. Ashtu siç nuk gjen dot dy shenja të njajta gishtash, po ashtu nuk gjen dot dy shpirtra apo karaktere të njajtë. Prandaj është padrejtësi e madhe ndaj vetes me besu e me mendu se duhet të jem nji tjetër, jo ky që jam; se duhet me ndryshu, me u përshtatë e kështu me radhë.
Secili nga ne, pa asnji përjashtim, vjen në këtë jetë i stolisur me nji dhunti unike, që nuk e ka pasur e nuk e do ta ketë askush mbas nesh. Me vdekjen e nji njeriu, vdes edhe kjo dhunti nji herë e përgjithmonë, natyrisht për me i lanë vend nji dhuntie tjetër që lind me nji tjetër njeri.
Askush nuk e do atë njeri që sillet si nji tjetër, që nuk është i vërtetë, që nuk e shpërfaq natyrshëm dhuntinë e tij/saj burimore! Dhe krejt kjo bahet e mundur kur je i lirë, ose ma saktë kur ndihesh i lirë, sepse fillimisht liria është gjendje e brendshme.
“Ja ajo thënia e famshme e Max Raphael-it mbi ndërvarësinë mes artit dhe zhvillimit: “Artisti mendon se është krejtësisht i lirë në zgjedhjen e materialit dhe të formës; por, në fakt, kjo zgjedhje është e kushtëzuar nga gjendja materiale dhe shpirtërore e prodhimit, nga përkatësia klasore e artistit dhe veçanërisht nga historiku i vetë artit pamor.”
Gjithnjë në mënyrë të trishtë, materialistët na kanë sjellë përherë argumente se nuk jemi të lirë. Madje, edhe atje ku liria është më e dukshme, si në këtë rast të zgjedhur nga Raphael-i, ata duan të na bindin se jemi të lidhur me tre zinxhirë: (I) me gjendjen materiale dhe shpirtërore të prodhimit, (II) me përkatësinë klasore dhe (III) me krejt historinë. A nuk është bash liria ajo që u jep mundësi materialistëve të shpalosin vizionin e tyre se bota nuk është e lirë?!” (Izetbegoviq, Ikja ime në liri, përkth.: Mahir Hasani)
Në fakt, e kundërta e lirisë nuk është robëria, por frika. Kjo sepse themeli i çdo robërie apo skllavërie është mbjellja e frikës.
